Historie Noordeinder Vermaning

De Noordeinder Vermaning is van oorsprong een Doopsgezinde kerk. De Doopsgezinden hebben in de geschiedenis van het Schermereiland altijd een vooraanstaande rol gespeeld. Ook in Noordeinde hielden de vredelievende volgelingen van Menno Simonsz al sinds het einde van de zestiende eeuw hun bijeenkomsten.

De Vermaning is in 1874 gebouwd naar een ontwerp van de architect J.H. Lehman.

In die tijd woonde hier een diepgelovige gemeenschap. De lintbebouwing was aan weerszijden van een verhard zandpad met sloot gesitueerd. De bevolking bestond uit kleine boeren, mensen die nerinkjes dreven en een enkele touwslagerij. De laatste daarvan, lijnbaan De Vrede, was tot 1914 bedrijvig.

Het zal ongetwijfeld geen gemakkelijke tijd zijn geweest voor de kerkgangers van toen. Het waren veelal werkdagen van twaalf uur en de zondag was de enige rustdag. Afstanden waren niet te vergelijken met vandaag de dag. De mensen kwamen nauwelijks in de grote stad; Alkmaar was een kleine drie uur gaans en om Amsterdam te bereiken had men zeker een dag nodig.

De huidige Noordeinder Vermaning verving in 1874 een houten kerk die zich aan de overkant bevond. Het complex bestaat uit de kerk zelf, de daarnaast gelegen kosterswoning die in 1881 is gebouwd en een waterput achter de kerk.

De dominee bewoonde het uit 1862 stammende huis op nummer 16, dat als pastorie diende.
De kerk is in een sobere, ietwat eclectische trant gebouwd. Het interieur is nauwelijks van ornamenten voorzien maar dat past goed in de Doopsgezinde traditie. De verhouding van de ruimte en de plaats van de vensters is zeer geslaagd te noemen. Kenners roemen de klank en de akoestiek van de ruimte.

De Doopsgezinde Pastorie van Noordeinde met dominee Koster, zijn hond en de dienstbode Wijntje Poezer (geb.11/05/1888). Dominee M.J. Koster werd in 1908 geroepen naar het Friese De Knijpe. (Bron: OHV Het Schermereiland)

Tot in de jaren vijftig was er sprake van een levendige kerkgemeenschap. Ook hier heeft de secularisatie zijn tol geëist en vond de laatste kerkdienst door dominee P. Smits in 1981 plaats.

Met de restauratie van de Noordeinder Vermaning is het eigendom van de kerk overgegaan van de Doopsgezinde gemeente naar een stichting.

De Stichting Noordeinder Vermaning stelt zich natuurlijk het behoud en beheer van de kerk ten doel. Om dit te kunnen realiseren organiseert men allerhande culturele activiteiten in de kerk.

Het Strümpfler Orgel

Juweel in het interieur is het unieke uit 1793 daterende orgel dat door Johannes Stephanus Strümphler is gebouwd.

Het orgel was in 1793 oorspronkelijk gemaakt voor de Rooms-katholieke Sint Engelmunduskerk in Driehuis-Velsen. Het orgel werd in 1897 naar Noordeinde overgebracht.

Het orgel is een klein instrument. Het heeft slechts één klavier en een aangehangen pedaal, wat wil zeggen, dat het voetpedaal geen eigen registers heeft, maar altijd meespeelt met het klavier.

In 1992 is het orgel gerestaureerd, waarbij de orgelkas opnieuw in de oorspronkelijke kleurstelling is geschilderd. Bij deze restauratie zijn in sommige pijpen van de Bourdon 16 krantenresten aangetroffen uit 1792, 1837 en 1841.

De fraaie orgelkas is overigens de moeite van het bekijken waard. Het is een zgn. vijfdelig front, zoals Strümpfler meestal bouwde. In horizontale zin is het orgelfront in 5 groepen te verdelen. De tussengroepen (de 2e en de 4e) bestaan elk uit een onder- en een bovenveld. In de ornamentiek zijn bladvoluten, bebladerde twijgen, en guirlandes te onderscheiden. Tussen de onder- en bovenvelden bevinden zich drie zgn. rozetten met daaronder guirlandes. Op de ronde middentoren zit koning David met harp, op de spitse zijtorens blazen twee engelen de bazuin en houden een zegepalm vast.

De organist zit overigens onzichtbaar aan de achterkant van het orgel.

Het orgel heeft de volgende zeven registers:

• Bourdon 16 discant ( dwz. alleen de rechterkant van het klavier)
• Prestant 8 ( de pijpen staan in het front, zichtbaar vanuit de kerk)
• Holpijp 8
• Octaaf 4
• fluit 4
• octaaf 2
• mixtuur 4 st
• toonhoogte A 440 hz

Een uitgebreide beschrijving van het orgel vindt u ook in het in 2018 verschenen boek over de orgels in Alkmaar, Schermer en Graft-de Rijp:  Alkmaar Orgelstad. ISBN: 978-90-5345-536-4